Ontgroei, de inhoudsopgave (hyperlinks)
- 01 Verantwoording
- 02 Voorwoord
- 03 Inleiding
Deel I, Zienswijzen
- 1 Anti-utilitarisme
- 2 Bio-economie
- 3 Ecologische rechtvaardigheid
- 4 Maatschappelijk metabolisme
- 5 Stromingen van het milieudenken
- 6 Politieke ecologie
- 7 Ontwikkeling, kritiek op
- 8 Steady-state economie
Deel II, De kern
- 9 Autonomie
- 10 Bruto binnenlands product
- 11 Commons
- 12 Convivaliteit
- 13 Dematerialisatie
- 14 Denkbeeld, dekolonisatie van het
- 15 Dépense
- 16 Depolitisering ('het politieke')
- 17 Eenvoud
- 18 Emergie
- 19 Entropie
- 20 Geluk
- 21 Groei
- 22 Grondstofgrenzen
- 23 Jevons-paradox (reboundeffect)
- 24 Kapitalisme
- 25 Neomalthusianen
- 26 Piekolie
- 27 Ramppedagogie
- 28 Sociale grenzen vd groei
- 29 Vermarkting
- 30 Zorg
Deel III, De actie
- 31 Baanzekerheid
- 32 Back-to-the-landers
- 33 Basis- en maximuminkomen
- 34 Coöperaties
- 35 Digitale commons
- 36 Eco-gemeenschappen
- 37 Nieuwe economie
- 38 Geld, publiek gecreëerd
- 39 Gemeenschapsmunten
- 40 Indignados (occupy!)
- 41 Nutopisten
- 42 Ongehoorzaamheid
- 43 Post-normale wetenschap
- 44 Schuldaudits
- 45 Stadstuinen
- 46 Vakbonden
- 47 Werkverdeling
Deel IV, Allianties
Epiloog
dit is een persoonlijke samenvatting
Feministische economie
Feministische economie kijkt vanuit een ander perspectief naar de economie. Dit nieuwe perspectief ziet vrouwen als autonome personen, die niet gedefinieerd kunnen worden op basis van de mannelijke norm die geslachtelijke verschil heeft omgezet in sociale minderwaardigheid. Het feministische standpunt is vrij van een geringschattende en verstorende mannelijke vooringenomenheid en zorgt voor een dieper en breder inzicht in de economie.
Het is dieper, want de ervaringskennis van vrouwen brengt ons dichterbij de complexiteit van het echte leven, en breder, omdat het economische en analytisch uitbreidt tot huishoudelijke, niet commerciële activiteiten.
Het kapitalistische systeem is gebaseerd op een specifieke structuur van historische processen: de productie van handelswaar, beurshandel, verdeling van inkomen en, last but not least de sociale reproductie van de bevolking (de voortplanting). Deze processen zijn allemaal verbonden in een kringloop, die niet automatisch duurzaam is en die zich aanpast tijdens terugkerende crisissen.
Het kapitalistisch systeem wordt gekenmerkt door de loon-arbeidsmarkt, dat wil zeggen door het kopen en verkopen van de mogelijkheid om te werken, die wordt behandeld als handelswaar (zie vermarkting). In feite worden in een kapitalistische context de levens van werknemers (gezien als) productiemiddelen, die omwille van de winst binnen de grenzen van de efficiëntie en sociale controle worden gehouden. Dit proces dat levens in kapitaal transformeert is een moreel en politiek slagveld, dat in het kapitalisme het verband tussen economie en ethiek onverbrekelijk maakt en vraagt onvermijdelijk om conflicten op basis van geslacht en klasse.
Het kapitalisme is een gevaarlijk en zichzelf vernietigend systeem. Over het algemeen is het niet duurzaam, juist vanwege het conflict tussen de winst en het welzijn van de werkende bevolking en de uitbuiting van het milieu om de werkelijke kosten van de productie te verbergen en sociale verantwoordelijkheden af te schuiven.
Economische theorieën zijn niet neutraal of onschuldig wat betreft de manier waarop in behoefte wordt voorzien.
In de huidige context van toenemende onveiligheid, sociale ongelijkheid, angst voor nieuwe oorlogen en voortdurende vernietiging van het leefmilieu, zijn de gevoelens van de degrowth-kritiek, en meer nog de uiteenlopende ervaringen van lokaal conviviaal leven, aantrekkelijk en bovendien zijn ze in staat om meer humane leefomstandigheden op het lokale niveau te produceren. Maar toch hebben ze vanuit een feministisch perspectief een aantal beperkingen. Feministische macro-economie en het degrowth-perspectief verschillen in de manier waarop ze structurele processen ordenen en bekijken en in de aandacht die ze geven aan de verdeling tussen winst en de kosten voor het levensonderhoud van de werkende bevolking. Het degrowth-perspectief heeft het breeduit over productie en consumptie, en geeft levensonderhoudseconomie een mythische rol, maar het besteedt te weinig aandacht aan de geslachts- en ‘klassen-lichaamspolitiek’ van sociale reproductie in de kapitalistische context waarin we leven.
Op microniveau kan de toelevering van goederen en diensten voor direct gebruik rekening houden met de behoefte om een gezond, sociaal, rechtvaardig leven te leiden, maar op macroniveau daagt het degrowth-verhaal de structuur van het kapitalisme niet uit. De huidige crisis toont aan dat er een kleine groep is van financiële profiteurs met de macht om overheidsuitgaven te beheersen, om met andere woorden te beslissen over lichamelijk en geestelijk lijden van de bevolking. De echte uitdaging zit in het blootleggen en onschadelijk maken van de structurele krachten aan de basis van een dergelijke destructieve en vervreemdende dynamiek. Het gebruik van sociale reproductie als kapitaal en als een reden om de lichamen en de eigen keuze van vrouwen (om al dan niet te handelen) te controleren, zou ook de lange geschiedenis verklaren van tegen vrouwen uitgeoefend geweld sinds het begin van het kapitalisme.
Het degrowth-perspectief is niet breed genoeg om de kritiek van de macro-dynamiek van het huidige kapitalistische systeem te omvatten en niet diep genoeg om de inherente complexiteit te openbaren van reële levens en het gebruik van de werkzaamheid van vrouwen om het houdbaar te maken. Het deelt daarmee de algemene blindheid die elke zorgzame reproductieve verantwoordelijkheid in de huiselijke ruimte dumpt, en dit betekent onder andere dat menselijke kwetsbaarheid, met inbegrip van de kwetsbaarheid van volwassen mannen een vrouwenaangelegenheid blijft.